Ontstaan

Wie vandaag de dag het werk van stichting Opwekking overziet, ziet een veelvoud aan uitgaven en evenementen. Het werk is in de meer dan 60 jaar van haar bestaan steeds veelzijdiger geworden. En wie een bezoek brengt aan de Pinksterconferentie loopt rond tussen christenen uit een ruime verscheidenheid van kerkgenootschappen, samen verbonden in dat ene verlangen: God groot maken. ‘Interkerkelijk’ is zo, net als ‘bezield’, een term geworden die Stichting Opwekking typeert. Hoe veelzijdig Stichting Opwekking ook is geworden, de basis is altijd hetzelfde gebleven. Het bieden van een platform voor de geestelijke honger van jong en oud in Nederland is door de decennia heen actueel gebleken en de verschillende uitgaven zoals de Opwekkingsliederen, het Opwekking Magazine en diverse boeken hebben allemaal hun steentje bijgedragen aan een breder begrip van aanbidding in Nederland. Het werk van de stichting is inmiddels zo’n begrip geworden, dat het in de volksmond een veelgebruikte naam werd: ‘Opwekking’. Wie het hoort, weet vrijwel meteen wat er mee bedoeld word. Jong en oud ‘komt naar Opwekking’ en zingt liederen ‘uit Opwekking’. Het is mooi dat dit begrip zo is gaan leven. Want de behoefte aan een opwekking, aan geestelijke groei in Nederland, is precies wat aan de basis stond van de huidige stichting, de conferentie en de uitgaven.

We schrijven april 1960 als een jonge evangelist (Ben Hoekendijk) samen met Peter Vlug Stichting Opwekking opricht om met tentcampagnes en jeugdbijeenkomsten in Nederland en België te evangeliseren. Dit was een nieuwe stap vanuit het werk van de opwekkingsbeweging Stromen van Kracht. Het was een roerige periode voor Nederland. De jeugd verzette zich in woord en daad tegen het establishment en losbandigheid was een heet hangijzer. De One Way Day en tentcampagnes vormden een bijzonder tegengeluid: de proclamatie dat de jeugd van Nederland een niet te stillen honger naar God had. Die boodschap trok de aandacht in een periode waarin discussie vooral politiek en cultureel bepaald werd. Met name de One Way Day bleek hierin een bijzondere plaats in te nemen. Toen op 14 oktober 1972 de Margriethal van de Jaarbeurshallen in Utrecht volstroomde met 4.000 jongeren, bleek hoe diep het verlangen naar God was onder hen. De personen van dat eerste uur, waaronder Peter & Else Vlug en Kees Goedhart (die spreker was tijdens die eerste jaren) hadden een stap in geloof gezet en zagen die stap bevestigd. De jaren daarna brachten een onstuimige groei van de One Way Day. De tweede dag trok 8.000 bezoekers om in de jaren erna uit te groeien tot een dag met maar liefst 15.000 bezoekers.

In deze periode kwamen ook 500 mensen samen voor de eerste Pinksterconferentie. Vond de eerste conferentie nog plaats in De Harskamp, daarna werd camping de Paasheuvel in Vierhouten de vaste locatie. Dat bleek een gouden greep. Het kampeerterrein werd een levendige mix van zingende tieners, waslijnen, caravans en gebedsgroepjes. Het is een omgeving die onderlinge verschillen doet vergeten, en ‘Vierhouten’, zoals de conferentie al snel genoemd wordt, groeit dan ook explosief. De samenkomst in de grote tent is al snel vol en de rijen klapstoeltjes buiten de tent om zoveel mogelijk mensen het programma mee te laten maken, wordt een vertrouwd beeld. En het geluid van Opwekkingsliederen wordt een vertrouwd geluid op het terrein. Jongeren, ouders, vrienden; de Paasheuvel wordt door de jaren heen overspoeld met mensen van alle leeftijden, uit verschillende kerken maar met een gemeenschappelijk verlangen naar God. In 1996 blijkt ook dit terrein te klein, en verhuist de conferentie naar Biddinghuizen (naast het terrein van Walibi Holland). Voor Stichting Opwekking is de Pinksterconferentie een centraal punt in het jaar; een plaats waar haar werk in bijna alle facetten zichtbaar is. De conferentie is voor veel mensen de plek om nieuwe liederen te horen en aan te leren, christelijke boeken en muziek te zoeken, sprekers te horen en in een omgeving met duizenden medegelovigen geestelijk gevoed te worden om Nederland te bereiken met het evangelie.

Tijdens de eerste One Way Day, in 1972, nam aanbidding al een belangrijke plaats in. De vrouw van Ben Hoekendijk, Wiesje, had een hart voor aanbidding. Zij werd het ‘gezicht’ van de samenzang en introduceerde nieuwe liederen. Waren het tot die tijd vooral liedbundels als Glorieklokken en Johannes de Heer die in kerken gebruikt werden; de beweging die ontstond, had behoefte aan nieuwe, eigentijdse liederen die zo de stem werden van een opwekking. De verzameling nieuwe liederen die in die beginjaren ontstond en die op de Pinksterconferentie en op de One Way Day gezongen werd, breidde zich uit. Na verloop van tijd werd er een Nederlandse vertaling bij een Engelstalig lied gemaakt. Buitenlandse zangers kregen gelegenheid om tijdens de bijeenkomsten nieuwe liederen te introduceren. Maar ook volledig nieuwe, Nederlandstalige liederen werden toegevoegd. Zo ontstond al snel een verzameling liederen die gebundeld kon worden. Het jaar 1978 was een mijlpaal. De eerste liederenbundel wordt uitgegeven en bevat de nummers 1 t/m 60. ‘Hij’s de Koning van mijn hart’ is het lied dat de reeks start en vandaag de dag worden verschillende van die liederen van het eerste uur nog volop gezongen. ‘Dit is de dag’, ‘Omdat Hij leeft’, het Hebreeuwse ‘Hiney matov’ en ‘Looft de Here alle gij volken’ lieten tienduizenden kennismaken met nieuwe liederen om God te prijzen in hun eigen taal. Al snel ontstaat een bekend patroon. Per jaar wordt een aantal nummers toegevoegd aan de Opwekkingsbundel. De aantrekkingskracht van de liederen blijkt groot en al snel worden de liederenbundels gebruikt in jeugdgroepen, samenkomsten en in persoonlijke stille tijd. De liederen verrijken gebedsmomenten en geven verdere diepgang aan preken en spreekbeurten. Opwekkingsliederen zijn ook eenvoudig uit te voeren, wat de aantrekkingskracht versterkt. Het beeld van jongeren, gewapend met een gitaar, die samen zingen met de bundel open, werd typerend. Zo werd de bundel evenzeer een begrip als de conferentie zelf. Inhoudelijk sluiten de liederen aan bij de samenzang van de tentcampagnes en conferenties van het eerste uur en werden als het ware de stem van wat zich afspeelde op het conferentieterrein. En om Nederland bekend te maken met deze nieuwe liederen, worden door de jaren heen nieuwe initiatieven en toepassingsmaterialen ontplooid.

Een lied kan nog zo mooi zijn; het komt pas tot zijn recht als het gezongen wordt. En daarin komt de grote kracht van Opwekkingsliederen naar boven. Ze zijn geschikt om alleen, in bijvoorbeeld stille tijd, te zingen of naar te luisteren. Maar in samenzang en gezamenlijke aanbidding schuilt een kracht die zich met weinig laat vergelijken. Toen Peter Vlug in 1990 de leiding van Stichting Opwekking op zich nam, was de bundel met Opwekkingsliederen uitgegroeid tot meer dan 300 liederen. De vraag naar nieuw materiaal werd alleen maar groter. In deze periode ontstond het Zangfestijn. De gedachte hierachter is simpel. De nieuwe liederen op de jaarlijks uitgebrachte cd’s komen des te meer tot hun recht als zij gezongen worden door de gemeente van Christus, en dus is een jaarlijkse bijeenkomst waarin deze liederen aangeleerd worden en live opgenomen, een ideale gelegenheid. Daarnaast is het Zangfestijn veel meer dan alleen een ‘cd-opname’; het is een weekend van lofprijzing en aanbidding. Om Opwekkingsliederen doeltreffend en breed een plek te geven in Nederland, werden naast de bundels al vanaf het begin de bladmuziek en opnames beschikbaar gemaakt. Dit groeide met de tijd mee en anno nu is er een veelvoud aan materialen beschikbaar. Naast het veelgebruikte tekstboekje en de muziekuitgaven, geeft de stichting ook studieboeken uit over thema’s als aanbidding en discipelschap. Als naslagwerk en voor projectie wordt een cd-rom uitgegeven, OPS pro, waarop alle teksten digitaal beschikbaar en toepasbaar zijn. In de loop van de jaren ontstond ook behoefte aan liederen die meer aansloten bij de belevingswereld van jongeren. Verschillende muziekstijlen die niet direct in de Opwekkingsliederenbundel zouden passen, werden omarmd door jongeren. Hun behoefte om met leeftijdsgenoten en in de eigen stijl te aanbidden, vond een nieuw thuis in de Life@Opwekking reeks. Voor kinderen ontstond op een soortgelijke manier Opwekkingsliederen voor Kinderen (later ‘Opwekking Kids’ genoemd). Het werden aparte reeksen liederen, maar met dezelfde doelstelling en een eigen selectiecommissie.

Het selecteren van nieuwe Opwekkingsliederen is een uitgebreid proces. Het is te simpel om te denken dat een lied opgemerkt wordt en als vanzelf in de bundel terechtkomt. Stichting Opwekking heeft vanuit haar doelstelling ook een groot besef van verantwoordelijkheid voor de inhoudelijkheid van de liederen. Muziek komt zo dicht bij het hart, dat een verantwoord beleid noodzakelijk is. Voor de bundel werd dan ook een commissie in het leven geroepen die nieuwe liederen weegt en selecteert. Deze selectiecommissies bestaan in het algemeen uit personen die een verbondenheid hebben met muziek en tekst. De theologische weging van een lied geldt voor Opwekkingsliederen zwaar. In de eerste plaats dient een lied Bijbels verantwoord te zijn. In een lied kan iets snel aannemelijk klinken, maar alsnog onbijbels blijken. Ook zeer belangrijk is de samensmelting van tekst en muziek. Zij moeten bij elkaar passen. De kracht van veel Opwekkingsliederen blijkt ook uit de manier waarop de muziek de gevoelens van de teksten ondersteunen en versterken. Een andere afweging is het taalgebruik. Woorden zijn op zichzelf krachtig, maar taalkundig moet het natuurlijk wel kloppen. Een laatste aspect van de selectie is de vraag of een lied in muzikaal opzicht verantwoord is. In het algemeen worden muziekstijlen op zich niet goed- of afgekeurd. Wel wordt de vraag gesteld of de gebruikte muziek de boodschap in de weg staat. Voor het gebruik in een dienst of samenkomst kan het bijvoorbeeld eerder een obstakel dan een verrijking opleveren. De nadruk bij al deze vragen ligt op de vraag: ‘is het Bijbels?’. De selectie van een lied is op deze manier een niet los te koppelen onderdeel van de geschiedenis van de Opwekkingsliederen. Wie op een verantwoorde wijze mensen geestelijk wil voeden, kan niet zonder een kritische afweging.

In 1999 hadden Stichting Opwekking, de conferentie, het magazine en liederen en hun materialen samen een solide fundament gevormd; een pijler die aanbidding in Nederland vaste grond had gegeven en voedde. Peter Vlug droeg de leiding van de stichting in dat jaar over aan Joop Gankema. Gankema had zijn vragen bij het aanvaarden van het werk. ‘Ik vroeg mij af wat Gods bedoeling was – voor mij, en voor Opwekking.’ Dat stille gebed om leiding werd op een bijzondere manier verhoord. ‘Kort nadat ik begonnen was als directeur, gebeurde er iets tijdens een kerkdienst. Ik bezocht een klein, afgelegen kerkje. Er werd een speciale dienst gehouden waarin de aanwezigen hun getuigenis gaven. De kerk zelf was eigenlijk niet meer in gebruik, maar alles voor een dienst was wel aanwezig: de kansel met een Bijbel erop, het plakkaat aan de muur met de laatst te zingen Psalmen en Gezangen erop vermeld en een oud orgel achterin de kerk. Het was een vrolijke bijeenkomst, maar er kwam toch onverwachts een deken van treurigheid over me heen en ik voelde mijn hart zwaar worden. Toen hoorde ik Gods stem die tot me zei: “Dit is een deel van mijn kerk in jouw land. Ik ben daar niet meer. Ik verlang van je dat je een bruggenbouwer wordt tussen traditionele kerken en de evangelische beweging”.’ Dat moment werd de leidraad die de richting van de stichting bepaalde. Opwekking is de afgelopen jaren dan ook steeds verder gegroeid in deze rol als bruggenbouwer. De liederen zijn meer dan ooit de bouwstenen. De steeds bredere acceptatie van Opwekkingsliederen heeft bijgedragen aan een breed platform voor aanbidding in Nederland.